ปราสาททองหลาง

++แม้ไม่พบหลักฐานเป็นจารึกหรือเอกสาร แต่จากการศึกษาเปรียบเทียบรูปแบบลักษณะสถาปัตยกรรมของตัวปราสาทแสดงให้เห็นว่าปราสาทแห่งนี้เป็นศาสนสถานในอิทธิพลศิลปะเขมรโบราณ ที่พบแพร่หลายในบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างของประเทศไทย ในช่วงราวปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ถึงพุทธศตวรรษที่ ๑๗ สอดคล้องกับหลักฐานอื่นๆที่พบ ได้แก่ ชิ้นส่วนทับหลัง ๒ ชิ้น คือ ทับหลังแกะสลักลายใบไม้ม้วน และทับหลังแกะสลักลายหน้าบุคคลเห็นเพียง ๒ หน้า มีพวงอุบะกั้นกลาง สันนิษฐานว่าเป็นแถวฤาษีนั่งอยู่ช่วงบนของทับหลังเหนือท่อนพวงมาลัย เป็นลักษณะของทับหลังในช่วงปลายสมัยคลัง – บาปวน อายุราวช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ถึง พุทธศตวรรษที่ ๑๗ รวมถึงการศึกษาเศษภาชนะดินเผาที่พบจากการขุดแต่ง เมื่อนำมาศึกษาเปรียบเทียบกับภาชนะดินเผาที่พบในแถบภาคอีสานโดยเฉพาะแหล่งเตาในจังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเคยมีการศึกษาและกำหนดอายุแล้ว พบว่าลักษณะของเนื้อดิน รูปทรง และน้ำเคลือบของเศษภาชนะดินเผาที่พบ มีอายุอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๕ – ๑๘ ร่วมสมัยกับชิ้นส่วนประติมากรรมรูปบุคคล ที่นายล้วน ปาซาโร ขุดพบในขณะทำนาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ บริเวณด้านทิศเหนือของปราสาททองหลาง ห่างออกไปประมาณ ๒๐ เมตร ลักษณะเป็นชิ้นส่วนเทวรูปทำจากหินทราย ตั้งแต่บั้นพระองค์ลงมาจนเกือบถึงพระชานุ นุ่งผ้าสั้นจีบเป็นริ้ว ลักษณะคล้ายโจงกระเบน ขอบผ้าเว้าลง ที่บริเวณหน้าท้อง และมีชายผ้าชักออกทางด้านข้างทั้งสองข้าง ชายกระเบนด้านหลังมีรูปคล้ายหางปลา ซึ่งลักษณะการนุ่งผ้าแบบนี้สามารถเทียบเคียงได้กับศิลปะเขมร แบบนครวัด มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๗

++ดังนั้น จากหลักฐานรูปแบบสถาปัตยกรรม ประติมากรรม และ โบราณวัตถุที่พบ สันนิษฐานว่าปราสาททองหลางสร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๖ – พุทธศตวรรษที่ ๑๗

++โบราณสถานแห่งนี้ได้ดำเนินการบูรณะซ่อมแซมเสริมความมั่นคงแล้ว โดยในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๖ ได้ดำเนินการขุดแต่งเพื่อเขียนแบบบูรณะปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๗ ได้รับงบประมาณเพื่อการบูรณะเสริมความมั่นคง และในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๘ ได้ดำเนินการปรับภูมิทัศน์สภาพแวดล้อมโดยรวม รวมทั้งปรับปรุงเส้นทางการเข้าถึงแหล่ง ปัจจุบันปราสาททองหลางได้รับการดูแลรักษาจากสำนักศิลปากรที่ ๙ อุบลราชธานี ร่วมกับกลุ่มอาสาสมัคร

ท้องถิ่นในการดูแลรักษามรดกทางศิลปวัฒนธรรม (อส.มศ.) และ องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโพธิ์ศรี